„Po obu stronach Noteci” – czerwony szlak rowerowy

Długość czerwonego szlaku „Po obu stronach Noteci” wynosi 53 km. Przebiega wyłącznie po drogach asfaltowych, przez urokliwe tereny trzech gmin: Drawsko, Krzyż Wielkopolski i Wieleń. Na trasie mijamy liczne miejscowości, sklepy i bary. Urozmaicony krajobrazowo; dwukrotnie przekraczać będziemy Noteć i jechać przez łąki nadnoteckie, zobaczymy różnicę między Puszczą Notecką a Puszczą nad Drawą. Wiele z leżących przy nim miejscowości swoje powstanie zawdzięcza dawnym leśnym osadom nad rzeką Miałą. Szlak ma postać pętli; my proponujemy rozpocząć i zakończyć przy pałacu Sapiehów w Wieleniu.

Puszcza Notecka to rozległe monotonne bory sosnowe, podczas gdy Puszcza nad Drawą obfituje w bogatsze przyrodniczo siedliska. Było to centrum rozległych włości rozpościerających się po obu stronach Noteci. Na trasie czekają na nas liczne atrakcje: Park Grzybów Leśnych, Maryliński Świat Ryb i inne.

Wieleń pałac – z Wielenia ruszamy na północ, a na skrzyżowaniu skręcamy w drogę do Przesiek. Mijamy rzekę Bukówkę, która powyżej mostu płynie pośród rozległych łąk.

Bukówka k. Mniszka – znajduje się tu użytek ekologiczny Bagienna Dolina Bukówki. Użytek obejmuje tereny stanowiące łąki, pastwiska i nieużytki. Znajdują się na nim liczne zadrzewienia i zakrzewienia oraz dwa oczka wodne. Występują płaty roślinności: grzybieni białych, rosiczki okrągłolistnej.  Ustanowiony w celu ochrony ptactwa błotno-wodnego, rzadkich gatunków motyli, cennych gatunków roślin oraz zachowanie wilgotnych, podmokłych i wodnych siedlisk przyrodniczych o dużych wartościach krajobrazowych.

Rzeka Bukówka – rzeka o zróżnicowanym charakterze. W tym miejscu znajdowała się niegdyś osada leśna, z leśniczówką i karczmą zwana Niewerder.

Droga 123 zjazd – jadąc dalej mijamy zjazd do Wizan i dojeżdżamy do rozjazdu dróg, nasz szlak skręca w lewo, w stronę Krzyża Wielkopolskiego. Duży obszar łąk to dolina Człopicy. W prawo odchodzi leśna droga do Kuźnicy Żelichowskiej a na dużym zakręcie odchodzi czarny szlak do Leśniczówki Dębina.

Huta Szklana – przez wieś przejeżdżamy główną drogą. Zabudowania wsi rozciągają się prostopadle do naszej drogi, wzdłuż dawnej drogi z Trzcianki do mostu na Noteci w Łokaczu.

Lubcz Mały – na skrzyżowaniu z drogą do Wielenia leży kilka domów należących do wsi Lubcz Mały. Wieś została założona w 1782 roku na nadnoteckich mokradłach. Podobnie jak większość wsi olenderskich tworzonych w celu zagospodarowania podmokłych obszarów cechuje się rozrzuconą zabudową na znacznym obszarze.

Krzyż centrum – to miasto o krótkim rodowodzie, sięgającym czasów budowy kolei żelaznych w połowie XIX w. Prawa miejskie uzyskało w 1936 roku. W 1848 roku na terenie posiadłości Sapiehów (właścicieli dóbr wieleńskich), we wsi Łokacz, było osiedle robotników kolejowych pracujących przy budowie linii kolejowej Berlin – Królewiec. W kilka lat później zbudowano drugą linię kolejową z Poznania do Szczecina. Powstał w ten sposób węzeł kolejowy a osadę zaczęto nazywać Krzyżem (od miejsca przecięcia szlaków kolejowych). Z miasta jedziemy prosto na południe przez most nad torami kolejowymi i wkrótce wyjeżdżamy na łąki nadnoteckie. Już z oddali widoczne są zabudowania Drawska leżącego na południowym brzegu Noteci. Przed mostem w lewo odchodzi droga do Stopnia Piętrzącego Drawski Młyn.

Drawsko – duża wieś gminna. Drawsko zostało nadane kasztelanowi Wincentemu z Szamotuł w roku 1298 przez Władysława Łokietka. Podlegało pod zamek w Wieleniu. Na dużym skrzyżowaniu skręcamy w lewo i jedziemy w okolice szkoły, gdzie skręcamy w prawo. Droga prowadzi pośród pól, gdzie na rozdrożu stoi kapliczka.

Pęckowo – duża wieś o zwartej zabudowie. Istaniała już w XV wieku, kiedy to zwano ją Panczkow. Kościelne dziesięciny z tej wsi przeznaczone były na utrzymanie kapeli śpiewaków przy kolegiacie w Szamotułach. Do wsi należały liczne jeziora, młyn Zawada oraz tartak w Piłce. Wieś zamieszkiwana była głównie przez katolików (w końcu XIX w. było ich 923 osoby, ewangelików 31 oraz Żydów 10 osób). W Pęckowie urodził się Józef Noji, polski olimpijczyk. Wieś pomimo dużych rozmiarów nie miała swojego kościoła, podlegała pod parafię w Piłce. Obecny kościół pochodzi z 1909 roku, rozbudowany został w latach 1984 – 1986. Podczas okupacji niemieckiej wysiedlono 34 rodziny, na ich miejsce sprowadzając osadników z krajów bałtyckich. Niemcy zamknęli kaplicę (obecny kościół_ zabierając z niej wartościowe przedmioty i zamienili ją na magazyn; zniszczyli też dwie kapliczki oraz krzyż. Na leżącym przy drodze do Drawskiego Młyna cmentarzu grób nieznanego żołnierza oraz pomnik Józefa Karczewskiego zamordowanego w Oranienburgu. Droga przez las prowadzi do kolejnej wsi puszczańskiej, pierwszej na naszej trasie leżącej nad Miałą.

Miała – długość rzeki wynosi 62 km. Jest najdłuższą rzeką płynącą przez Puszczę Notecką. Przepływa przez 9 jezior o różnych rozmiarach. Jest to mało popularny szlak kajakowy, dostępny tylko przy wyższych stanach wód. Charakteryzuje go duża liczba przenosek, wolny nurt, niskie mostki i inne utrudnienia. Zależnie od ilości wody dostępny od Kruteczka lub Białej (48 – 54 km). Atrakcyjność szlaku jest wysoka. Poniżej wsi Chełst, Miała wartko spływa w szeroką pradolinę do starego koryta Noteci i płynąć tymże korytem jeszcze kilkanaście kilometrów, kończy swój bieg w pobliżu Drezdenka, gdzie łączy się ze Starą Notecią, po której możemy przepłynąć do Drezdenka po drodze napotykając na jaz i konieczność przenoszenia kajaków, a następnie wśród malowniczych łąk przepłynąć do Noteci.

Piłka – jest to wieś o zwartej zabudowie oraz licznych przysiółkach zagubionych w lesie (Borzysko Młyn, Harenda, Kaczeniec, Piłka – folwark). Początek wsi wywodzi się od tartaku na rzece Miała należącego do wsi Pęckowo. Przetarte drzewa spławiano Miałą do Noteci i dalej do Szczecina. W pobliżu tartaku założono stawy, których pilnowali osiedleni w tym celu zagrodnicy. Rozwój wsi nastąpił po 1767 r., kiedy to Sapieha sprowadził nowych osadników. Sporych rozmiarów kościół wybudowany został w 1868 r. staraniem księdza Antoniego Prokopa, którego nagrobek znajduje się przy kościele. Z poprzedniego drewnianego kościoła, fundowanego przez Sapiehę zachował się dzwon z 1758 r. i dwa XVIII-wieczne krucyfiksy. W pobliżu kościoła warto odwiedzić Park Grzybów Leśnych. W Piłce warto odjechać na skrzyżowaniu kilkaset metrów w lewo nad jezioro Moczydła, gdzie mieści się Maryliński Park Ryb.

Marylin – to niewielka osada letniskowa. W 1565 r. na Miale stał młyn. W XVI wieku nad stawem zwanym Smrodyniak powstała osada zwana Mały Smrodynek. W późniejszych wiekach zwana była Marianowem, od końca I wojny Marylinem. W 1789 roku było w nim 13 gospodarstw domowych, w 1905 r. mieszkało w nim 184 osób (tylko 7 katolików). We wsi stała niegdyś drewniana zagroda, przeniesiona do skansenu w Osieku nad Notecią.

Miały – duża wieś leżąca na linii kolejowej Poznań – Szczecin. W średniowieczu zwana Białą Nadolną; w połowie XVI wieku pojawiła się obecna nazwa. Na wjeździe do wsi stoi ławeczka z drewnianą rzeźbą powstańca wielkopolskiego przy dawnej szkole z 1870 roku. We wsi nad zalewem rzeki Miały jest przepiękne miejsce postoju z ławkami i stołami. Linię kolejową uruchomiono w 1848 roku, w 1872 r. otwarto zakład drzewny wraz z fabryką wełny drzewnej. We wsi zachowała się chata drewniana z końca XVIII wieku. We wsi w 1919 r. toczono walki Powstania Wielkopolskiego, które ustaliły zachodnią granicę odrodzonej Polski. W 1992 r. lasy w pobliżu wsi padły pastwą jednego z większych w Polsce pożarów, podczas którego spłonęło sześć tysięcy hektarów. Szosą prowadzącą przez obszar dawnego pożarzyska z 1992 r. jedziemy na północ w stronę Wielenia. Niewysokie ciągle jeszcze lasy sosnowe poprzedzielane są szerokimi pasami brzóz. Jeszcze kilka lat temu stała przy drodze mała wieża widokowa, z której można była ogarnąć wzrokiem ogromny teren dawnego pożaru.

Potrzebowice – leśna osada, której początki sięgają XIX wieku. Zwała się wówczas Nothwendig i była siedzibą folwarku należącego do księcia Antoniego Hohenzollern – Siegmaringen. Właściciel mieszkał w ładnym dworze, od 1903 r. Obecnie mieści się tu siedziba Nadleśnictwa Potrzebowice. Powstało też Nadleśnictwo Drawsko (zespół dworski na zachód od Drawska, po którym pozostała tylko nazwa i kilka budynków); oba nadleśnictwa połączono w 1984 r. powiększając obszar Nadleśnictwa Potrzebowice. W latach 1922 – 1924 lasy zostały wyniszczone przez gąsienice strzygonii choinówki, żerujące na igłach sosny. Odbudowa lasów trwała do 1936 r. Kolejna wielka klęska, która nawiedziła lasy Puszczy Noteckiej to pożar z 1992 r. W Potrzebowicach w dawnym budynku gospodarczym z kamieni polnych mieści się Izba Edukacji Leśnej.

Wieleń Południowy – do którego wjeżdżamy przekraczając tory dawnej linii kolejowej biegnącej na południe od Noteci, prowadzącej od stacji Bzowo – Goraj do Drawskiego Młyna. Przez miasto główną drogą na północ, po przekroczeniu Noteci dojeżdżamy do miejsca, gdzie zaczęliśmy nasz szlak.

Źródło: „Przewodnik turystyczny – Rowerem przez obszar NGR” – Krzysztof Bogdanowicz

Red. Klaudia Wieczorek – Starostwo Powiatowe w Czarnkowie