Sukces Grupy Miłośników Historii Gminy Czarnków

W kwietniu na Światową Listę Dziedzictwa Dokumentalnego UNESCO wpisano polską kolekcję dziecięcych rysunków ukazujących wojenne przeżycia. Część tej kolekcji stanowią rysunki dzieci z Gębic, Czarnkowa, Klempicza, Szamocina i Chodzieży.

Polska kolekcja to zbiór ponad 7000 rysunków i zeszytów dzieci dokumentujących wojnę i zbrodnie okupacji niemieckiej, który przechowywany jest w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Rysunki powstały w 1946 roku jako efekt ogólnopolskiego konkursu „Wojna i okupacja w oczach dzieci” ogłoszonego przez redakcję tygodnika „Przekrój” za zgodą ówczesnego Ministerstwa Oświaty. Wzięło w nim udział ponad 7300 dzieci w wieku do 13 lat – najmłodszy uczestnik miał zaledwie 2 lata i 3 miesiące. Jak podkreśla dr Paweł Pietrzyk, naczelny dyrektor Archiwów Państwowych, te dziecięce rysunki stały się wyjątkowym dokumentem zbiorowej traumy wojennej zapisanej ręką dziecka.

Można na nich znaleźć m.in. sceny egzekucji, bombardowań, przesiedleń czy śmierci najbliższych, choć były też rysunki ukazujące radość z zakończenia wojny. Dziecięce prace były różnej wielkości i formatu. Powstawały nawet na papierze pakowym. I choć wykonywano je różnymi technikami, to dominowały ciemne kolory. Tylko krew była czerwona.

Tak o tych dziecięcych rysunkach w 1948 r. na Międzynarodowym Kongresie na Rzecz Dziecka Poszkodowanego przez Wojnę mówił wybitny polski pedagog i psycholog prof. Stefan Szuman: „Sądzę, że tych, którzy jeszcze nie wiedzą o tym, co się w naszym kraju działo w czasie okupacji lub nie chcą w to uwierzyć, przekonają może o prawdzie rysunki naszych dzieci”.

To świadectwa dzieci, które nie miały możliwości wyrazić się słowem, ale pozostawiły nam przejmujący obraz wojennej rzeczywistości. Ich prace są cennym źródłem nie tylko dla historyków, ale i dla psychologów, pedagogów, artystów
– mówi dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.

Polska kolekcja jest częścią zbioru „Rysunki i zapiski dzieci z czasu wojny w Europie: 1914–1950”, którą tworzy 17 kolekcji z 8 krajów: z Kanady, Czech, Francji, Niemiec, Polski, Hiszpanii, Szwajcarii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. 

To niezwykle wzruszające dziedzictwo dokumentacyjne, zapisane ręką dziecka, które staje się świadectwem wojny bardziej przejmującym niż niejeden oficjalny raport czy relacja. Dla nas ten wpis jest też jednym z ważniejszych przykładów archiwalnej współpracy międzynarodowej ostatnich lat. Ma szczególny wymiar – nie tylko dokumentuje historię, ale czyni to z perspektywy, która zbyt długo była marginalizowana. To wspólne europejskie dziedzictwo dzieci, które przeżyły wojnę 
- zaznacza dr Paweł Pietrzyk.

Część tej wyjątkowej kolekcji stanowią rysunki dzieci z Gębic, Czarnkowa, Klempicza, Szamocina i Chodzieży, a ujrzały światło dzienne dzięki Grupie Miłośników Historii Gminy Czarnków.

Wszystko zaczęło się od Kornelii Izydor, mieszkanki Czarnkowa, która wzięła udział w projekcie ogłoszonym przez Archiwum Akt Nowych w Warszawie, którego celem było odszukanie innych autorów.

Dzięki namowom pana Damiana Szcześniaka z Gębic pani Kornelia zdecydowała się pomóc w dotarciu do osób z listy uczniów z Gębic, Czarnkowa, Klempicza, Chodzieży i Szamocina, których prace przetrwały do dziś
– relacjonuje Daniel Gołębiewski z Grupy Miłośników Historii Gminy Czarnków.

Udało się nawiązać kontakt z kilkoma autorami lub ich rodzinami m.in. z Marią Geremek, Ireną Maszewską, Józefem Boguszewskim, Genowefą Śledzik oraz rodziną Kazimierza Stróżyńskiego.

Każda z tych historii to wzruszająca podróż do dzieciństwa w cieniu wojny. Osoby, z którymi udało się porozmawiać otrzymały kopie swoich rysunków. Często nie miały pojęcia, że ich prace przetrwały
– mówi Daniel Gołębiewski.

Powojenne rysunki autorstwa dzieci z Gębic, Czarnkowa Klempicza, Szamocina i Chodzieży, można obejrzeć na stronie Grupy Miłośników Historii Gminy Czarnków na Facebooku, a całą kolekcję, która trafiła na listę UNESCO, można obejrzeć online na portalu  Zespół - Szukaj w Archiwach.

Agnieszka Świderska - Głos Czarnkowsko-Trzcianecki