Spotkajmy się w ... Goraju

Puszcza Notecka to urokliwe miejsce. Rozciąga się na długości ponad 100 kilometrów i zajmuje około 1372 kilometry kwadratowe. Pełna zieleni, jezior, stawów, wydm, które tworzą doliny i pagórki, a wśród tego wszystkiego wiele zabytków, na które z pewnością warto zwrócić uwagę podróżując po Powiecie Czarnkowsko – Trzcianeckim. Jednym z nich jest niewątpliwie zamek położony tuż na skraju Puszczy Noteckiej.

Wybierając się jedynie w sześciokilometrową podróż poza Czarnków, nawet rowerem, możemy zobaczyć urokliwą neorenesansową rezydencję, która znajduje się w Goraju. Początkowo Goraj należał do hrabiego Dzieduszyckiego z Wronek. Dopiero w 2 poł. XIX w. w posiadanie dóbr gorajskich wszedł książę Pszczyny Jan Henryk XI von Hochberg. W ten sposób stał się posiadaczem majątku o powierzchni ok. 12 000 ha – jednego z największych w Wielkopolsce spośród należących do właścicieli niemieckich. Po jego śmierci ziemię odziedziczył syn - Wilhelm Bolk Emanuel von Hochberg. Było to w roku 1907, a już trzy lata później rozpoczęła się budowa nowej siedziby linii Hochbergów. Warto w tym miejscu wspomnieć, że z polecenia Wilhelma w pobliskim Gniewomierzu powstał dworek myśliwski, a oba obiekty były połączone leśnym szlakiem i bez problemu można było się między nimi przemieszczać. Zamek w Goraju powstał w bardzo szybkim tempie. Realizacją planów, kosztorysem i samą budową zajęła się niemiecka firma „Gradehand und Franke”. Rezydencja została wzniesiona na kształt litery U, a jej ramiona skierowane są w kierunku rzeki. Zarówno po prawej, jak i po lewej stronie wznoszą się dwie baszty. Jest jeszcze trzecia baszta, która znajduje się na końcu skrzydła wschodniego. Także wszelkie projekty wnętrz zostały zlecone niemieckiej firmie „Paulus und Lilloe”. Wiele mebli i sprzętów zostało sprowadzonych ze starszej posiadłości Hochbergów. Na parterze znajdowały się pokoje gościnne, na piętrze - kaplica, sala balowa, jadalnia z pokojem kredensowym, salon oraz apartamenty właścicieli. W części pomieszczeń zachowały się elementy dawnego wyposażenia, m. in. parkiety, boazerie, sztukatorska dekoracja sufitów, kominki, lustra i obrazy. Do dzisiaj w niektórych pomieszczeniach widoczne są elementy oryginalnego wyposażenia zamku. W idealnej kondycji zachowały się meble i obrazy. Budynek wraz z otaczającym go parkiem po dziś dzień zachwyca. Jednakże ogromna posiadłość to nie tylko główny budynek, ale też masztalarnia i ujeżdżalnia – obecnie znajduje się tam sala gimnastyczna i pomieszczenia dydaktyczne, dom ogrodnika, w którym dziś znajdują się mieszkania dla pracowników szkoły, budynek zarządu dóbr, budynek inwentarski, przepompownia, suszarnia drewna z magazynem, remiza z warsztatem i budynek gospodarczy. Majątek Hochbergów liczył aż 11, 5 tys. ha. gruntów. W Goraju rodzina mieszkała do wybuchu II wojny światowej, czyli do 1939 roku. Hrabia zmarł 24 maja 1934 roku koło Opola w dworku swojej matki. Chciał jednak być pochowany w Goraju, w swoim ulubionym miejscu, w którym dumał i wspominał swój kraj. Na kamieniu, który ma upamiętniać postać właściciela wyryto napis: ,,Wędrowcze zatrzymaj się przy tym kamieniu i pomyśl o człowieku szlachetnym i łagodnym, który osuszył wiele łez biednych ludzi; Pamięć w ich sercach jest jak pomnik trwalszy niż ten kamień”. Są to wspaniałe słowa, które wskazują, że właściciel rezydencji zawsze troszczył się o innych.

Zapewne wielu z Was zastanawia się w tym momencie skąd Hochbergowie mieli pieniądze na tak szybką budowę ogromnej posiadłości. To wszystko dzięki dobremu zmysłowi do interesów. Ród Hochbergów zajmował się głównie rolnictwem i leśnictwem. W Ciszkowie powstała gorzelnia, w Smolarach tartak, a w okolicach Krucza kopalnia węgla brunatnego. Do tego w latach 70-tych XIX wieku prowadzili zalesienia terenów, które zostały zdewastowane przez nadmierną wycinkę i szkodniki. Hochbergowie lubowali się także w hodowli jeleni, a ich pasja łowiecka sprawiła, że do lasów Puszczy Noteckiej przyjeżdżała szlachta niemiecka. To wszystko sprawiło, że zamek rodu Hochbergów stał się bardzo popularnym , a jak widać, jego sława trwa do dzisiaj.

Rodzina opuściła posiadłość w 1945 roku. Żona Wilhelma w obawie przed oddziałami radzieckimi wyjechała do Niemiec. Najstarsza córka gorajskich Hochbergów – Elżbieta Ferdynanda zmarła w 1952 r., jej matka Zofia Anna Maria w 1984 r. w wieku 98 lat, a młodsza z sióstr – Anna Maria w 2000 r. Ta ostatnia była w Goraju trzykrotnie: w 1977 r., w 1986 r. i ostatni raz w 1991 r. razem z córką Katarzyną von Vegesack, jej mężem Gotfrydem i dziećmi. Od 1993 roku w posiadłości funkcjonuje Zespół Szkół Leśnych im. inż. Jana Kloski. Wcześniej w budynkach mieścił się Zespół Szkół Zawodowych Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, Technikum Leśne, Liceum Leśne, Gimnazjum Leśne oraz Państwowa Szkoła dla Leśniczych, której nazwa została później przekształcona w Leśny Ośrodek Szkoleniowy.

Warto tu wspomnieć o tym, że na terenie Zespołu Szkół Leśnych znajduje się cmentarzyk właścicieli, na którym ustawiono krzyż i kamień upamiętniający księcia Wilhelma Bolka Emanuela von Hochberga. To nie jedyny kamień pamiątkowy znajdujący się na tym terenie. Są tam również: kamień pamiątkowy przy Dębie Burku - nauczycielom, opiekunom i absolwentom, absolwenci rocznika 1963-1968, kamień na pamiątkę zjazdu absolwentów Technikum Leśnego w Goraju, rok 1989-1994, kamień na pamiątkę zjazdu absolwentów Technikum Leśnego w Goraju, rok 1967-1971 oraz kamień na pamiątkę zjazdu absolwentów Technikum Leśnego w Goraju, rok 1968-1972.

Posiadłość jest dostępna do zwiedzania z zewnątrz. Aby lepiej poznać historię tego miejsca, a  przy tym spędzić czas z bliskimi na świeżym powietrzu, proponujemy też rozwiązanie Questu dotyczącego Zamku w Goraju. Narratorem questowej opowieści jest Wilhelm Bolko Emanuel von Hochberg, który przy pomocy Questu oprowadza uczestnika zabawy po swoim dawnym majątku. Dodatkowym walorem tej trasy są piękne bukowe lasy porastające wzgórza w okolicy zamku. Czas przejścia trasy to około 70 minut. Więcej informacji na temat Questu znajdziecie pod wskazanym linkiem: https://regionwielkopolska.pl/artykuly-turystyka/wielkopolskie-questyo-zamku-w-goraju/

Źródła:

https://zabytek.pl/pl/obiekty/goraj-zamek-zespol-palacowy

https://zslgoraj.pl/zamek-hochbergow-w-goraju.html

https://regionwielkopolska.pl

Red. Starostwo Powiatowe w Czarnkowie